The Amaltheia's Investment Portfolio: ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ ΘΕΜΑΤΑ (Τι είναι η Αγορά;)

Τι είναι η Αγορά;

Πολύ λόγος γίνεται στις μέρες μας για το ρόλο και την σημασία των αγορών στην καθημερινή μας ζωή. Ας θυμηθούμε τι είναι η Αγορά και ποια η ευρύτερη οικονομική σημασία της για τις κοινωνίες.

Από αρχαιοτάτων χρόνων γίνεται η χρήση της λέξης αγοράς. Η Αγορά ήταν δημόσιος χώρος, στεγασμένος ή όχι, όπου γίνεται συνάθροιση. Οι αρχαίοι Έλληνες τους άρεσε να συναντιούνται σ' ένα μέρος της πόλης, που ονομαζόταν Αγορά, όπου ήταν ο τόπος συνάθροισης, για να καλύψουν πρωτίστως τις επικοινωνιακές και κοινωνικές τους ανάγκες . Συζητούσαν, μιλούσαν οι ρήτορες, μεταδίδονταν ειδήσεις, αντάλλασσαν γνώμες, έκαναν καινούργιες γνωριμίες, μελετούσαν και δημιουργούσαν. Αργότερα, στην Αγορά συγκεντρώνονταν πωλητές, έμποροι, τραπεζίτες κ.ά. Στην αρχαία Αθήνα, η Αγορά αποτελούσε διοικητικό, φιλοσοφικό, εκπαιδευτικό, κοινωνικό, πολιτιστικό και κυρίως το οικονομικό κέντρο της πόλης.

Αγορά ορίζεται ο τόπος όπου συναντώνται από την πλευρά της προσφοράς οι παραγωγοί, όπου προσφέρουν τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους και από την πλευρά της ζήτησης οι καταναλωτές για να επιλέξουν και αγοράσουν τα προϊόντα και υπηρεσίες που χρειάζονται.

Σήμερα, η Αγορά δεν περιορίζεται μόνο σε συγκεκριμένο φυσικό χώρο αλλά με την ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας εκτείνεται και πέραν των φυσικών συνόρων μιας περιοχής ή χώρας και καλύπτει μέσω του ηλεκτρονικού διαδικτύου όλο τον κόσμο. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να γίνονται συναλλαγές άμεσα και ταυτόχρονα μεταξύ ενός πωλητή που βρίσκεται π.χ. στην Ελλάδα και ενός ή περισσοτέρων αγοραστών που έχουν την έδρα τους π.χ. στην Κίνα ή στις Η.Π.Α. κ.ά Ισχύει βέβαια και το αντίστροφο. Η εξέλιξη αυτή διεύρυνε τεράστια τις δυνατότητες του διεθνούς εμπορίου στο οποίο μπορούν να συμμετέχουν ολοένα και περισσότερα άτομα και επιχειρήσεις από όλο τον κόσμο και οδήγησε σε ραγδαία ανάπτυξη την παγκόσμια οικονομία.

Για να επιτελέσουν τον σκοπό τους οι Αγορές

Α) λειτουργούν κάτω από συγκεκριμένο νομικό πλαίσιο που προστατεύει τα μέρη από ενδεχόμενες καταχρήσεις αλλά και επιβάλει ομοιομορφία για να διενεργούνται με ομαλότητα οι συναλλαγές και

Β) υπάρχει ένα κοινό ανταλλακτικό μέσο από όλους αποδεκτό, το οποίο είναι το χρήμα, που διευκολύνει τις συναλλαγές.

Έτσι οι Αγορές βασίζονται σε πωλητές που προσφέρουν προϊόντα ή υπηρεσίες σε αντάλλαγμα για τα χρήματα από τους αγοραστές.

Η αγορά είναι η διαδικασία με την οποία καθορίζονται οι τιμές των αγαθών και υπηρεσιών. Στην Αγορά σχηματίζονται οι τιμές μέσω των προσφερομένων και ζητουμένων ειδών, λαμβάνοντας υπόψη την ποιότητα και ποσότητα.

Εις μίαν κοινωνία όπου οι άνθρωποι είναι ελεύθεροι να επιλέγουν τα αγαθά και τις υπηρεσίες που καταναλώνουν οι επιθυμίες τους αποτυπώνονται στις τιμές τις οποίες πληρώνουν κατά την διάθεση του εισοδήματος τους.

Η διαδικασία αυτή αποτελεί το σύστημα των τιμών ή τον μηχανισμό της αγοράς. Όσον η επιθυμία των καταναλωτών είναι μεγαλύτερη για την απόκτηση ενός αγαθού τόσον μεγαλύτερη θα είναι η τιμή, την οποίαν αυτοί είναι διατεθειμένοι να καταβάλουν με δεδομένο το ύψος του εισοδήματος τους.

Συνεπώς η τιμή αποτελεί οδηγό για τους παραγωγούς, διότι έχουν συμφέρον να παράγουν περισσότερα αγαθά των οποίων οι τιμές είναι υψηλές. Με βάση την διάρθρωση των προτιμήσεων της κοινωνίας προκύπτει, σε γενικές γραμμές, σε μια ελεύθερη οικονομία, και η διάρθρωση της παραγωγής και ως εκ τούτου και η κατανομή των παραγωγικών πόρων, δηλαδή της εργασίας και του κεφαλαίου.

Βέβαια, στην πράξη η λειτουργία του μηχανισμού των τιμών δεν οδηγεί πάντα στην βέλτιστη διάρθρωση της παραγωγής για λόγους που κυρίως σχετίζονται με την μορφή οργάνωσης και λειτουργίας της αγοράς.

Με κριτήρια των αριθμό των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στον ίδιο οικονομικό κλάδο και κατά πόσο είναι διαφοροποιημένο το προϊόν τους στην αγορά, διακρίνουμε τρείς μορφές οργάνωσης της αγοράς. Το μονοπώλιο, τον τέλειο ανταγωνισμό και τον ατελή ανταγωνισμό.

Μονοπώλιο έχουμε όταν ο κλάδος αποτελείται από έναν και μοναδικό πωλητή, που λόγο της θέσης του αυτής έχει μεγάλη δύναμη να επηρεάζει προς όφελος του την τιμή του προϊόντος του.

Τέλειος ανταγωνισμός υπάρχει όταν ο αριθμός των παραγωγών είναι τόσο μεγάλος και το προϊόν απολύτως ομοιογενές ώστε κανείς από τους παραγωγούς δεν μπορεί να επηρεάσει την τιμή του προϊόντος του.

Ατελής ανταγωνισμός, εμφανίζεται με τις εξής κυρίως δύο μορφές του. Τον μονοπωλιακό ανταγωνισμό όταν υπάρχει αρκετός αριθμός παραγωγών και το παραγόμενο προϊόν διαφοροποιημένο. Το Ολιγοπώλιο όταν ο αριθμός των παραγωγών είναι τόσο μικρός ώστε το μερίδιο της παραγωγής εκάστου παραγωγού να είναι σημαντικό στην συνολική παραγωγή του κλάδου με συνέπεια μικρές αυξομειώσεις της παραγωγής να επηρεάζουν σημαντικά την τιμή του προϊόντος.

Από τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι όσο περισσότερο τείνει μια Αγορά να είναι οργανωμένη στο πρότυπο του Τέλειου ανταγωνισμού οι τιμές των προϊόντων μειώνονται σημαντικά και παράλληλα επιτυγχάνεται αποτελεσματικότερη χρησιμοποίηση και κατανομή των παραγωγικών συντελεστών (έδαφος, εργασία, κεφάλαιο) προς εκείνη τη διάρθρωση της παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών, την οποίαν προτιμά η κοινωνία. Αντίθετα αποτελέσματα συμβαίνουν (χαμηλότερη ικανοποίηση του κοινωνικού συνόλου) όταν η Αγορά είναι οργανωμένη στα πρότυπα του μονοπωλίου και ολιγοπωλίου ανεξαρτήτως του ιδιωτικού ή δημόσιου χαρακτήρα της.

Οι αγορές εξεταζόμενες ανάλογα με τα εμπορεύματα, τα οποία αποτελούν το αντικείμενο της αγοραπωλησίας τις διακρίνουμε σε ένα ευρύ αριθμό κατηγοριών που ενδεικτικά είναι: αγορές, πρώτων υλών, χρεογράφων (μετοχών, ομολόγων κ.ά) , εμπορευμάτων (πολύτιμων μετάλλων, αγροτικών προϊόντων, κ.ά) οικιακών ειδών, τροφίμων, κ.ο.κ.

Στις αγορές συμμετέχουμε όλοι μας είτε άμεσα όπως με την αγορά μετοχών ομολόγων, σύναψη μιας προθεσμιακής κατάθεσης σε τράπεζα ή και ενός δανείου , άνοιγμα λογαριασμού καταθέσεων κ.ά είτε έμμεσα με την ανάθεση χρημάτων μας σε ένα εξουσιοδοτημένο διαχειριστή κεφαλαίων όπως είναι οι ΑΕΔΑΚ, χρηματιστηριακές εταιρίες κ.ά.

Δεν πρέπει να παραληφθεί ότι και στην αγορά εργασίας υπάρχει το φαινόμενο της προσφοράς και ζήτησης και περιλαμβάνει τόσο την προσφερόμενη ποσότητα (αριθμός εργαζομένων) όσο και την ποιότητα (ανειδίκευτοι, τεχνίτες, πανεπιστημιακοί, κ.ο.κ.). Από το ισοζύγιο προφοράς και ζήτησης και με δεδομένο ότι δεν επενεργούν άλλοι παράγοντες (π.χ. συντεχνιακές πρακτικές) διαμορφώνεται η τιμή της εργασίας, δηλαδή ο μισθός.

Όσο πιο μεγάλη ζήτηση υπάρχει από τους παραγωγούς για κάποιο είδος εργασίας τόσο η αμοιβή της εργασίας θα τείνει να αυξηθεί.

Η προσφορά εργασίας εξαρτάται κυρίως από το μέγεθος του πληθυσμού μιας χώρας, από την ηλικία και την κατάρτιση και από το μισθό.

Η ραγδαία εξέλιξη του πολιτισμού στρέφει τη ζήτηση εργασίας περισσότερο σε άτομα με πολλές γνώσεις.

Η αγορά στο σύστημα της ελεύθερης συναλλακτικής οικονομίας αποτελεί το θεμέλιο λίθο λειτουργίας της και επιτελεί αυτό το οποίο επιτελεί η Κεντρική Αρχή Σχεδιασμού στην σοσιαλιστική οικονομία. Προσδιορίζει ποια αγαθά και υπηρεσίες και σε τι ποσότητες θα παραχθούν και σε τι τιμές θα διατεθούν καθώς επίσης προσδιορίζει τον τρόπο κατανομής των συντελεστών παραγωγής μεταξύ της παραγωγής των διαφόρων αγαθών και υπηρεσιών. Επιπλέον η αγορά προσδιορίζει τις τιμές των παραγωγικών συντελεστών (π.χ. εργασίας) αλλά και τις μεθόδους παραγωγής, που θα χρησιμοποιηθούν.

Στο σύστημα της ελεύθερης αγοράς κάθε άτομο επιλέγει τα αγαθά που επιθυμεί. Τα άτομα, όπως προαναφέρθηκε, είναι διατεθειμένα να πληρώσουν τόσον υψηλότερη τιμή όσο περισσότερο προτιμούν την απόκτηση ορισμένων αγαθών . Οι υψηλότερες τιμές υποδεικνύουν στις επιχειρήσεις σε ποια αγαθά θα προσανατολίσουν την παραγωγή τους. Ανάλογα θα επηρεαστεί και η απασχόληση σε κλάδους των οποίων υπάρχει υψηλή ζήτηση για τα προϊόντα του και συνεπώς θα επηρεασθούν και οι αμοιβές των απασχολούμενων παραγωγικών συντελεστών (π.χ. αύξηση αμοιβής εργασίας).

Με αυτόν τον τρόπο έκαστος στην επιδίωξη του ιδίου αυτού οφέλους συντελεί στην κατανομή των παραγωγικών συντελεστών μεταξύ εκείνων των αγαθών τα οποία είναι περισσότερο επιθυμητά από τα άτομα. Έτσι αναπτύσσεται ένας «αόρατος» μηχανισμός δια του οποίου οι επιθυμίες των αγοραστών τόσο των αγαθών όσο και των παραγωγικών συντελεστών καθίστανται αντιστοίχως γνωστές στους παραγωγούς και τους κατόχους παραγωγικών συντελεστών και αντίστροφα. Αυτός ο μηχανισμός αποτελεί την αγορά μέσω της οποίας μεταβιβάζονται πληροφορίες (περί των τιμών, της διαθεσιμότητας αγαθών και παραγωγικών συντελεστών, κ.λ.π.) μεταξύ των διαφόρων μονάδων λήψεως αποφάσεων (νοικοκυριά, επιχειρήσεις).

Συμπερασματικά η αγορά αποτελεί, τουλάχιστον θεωρητικά, τον καταλύτη της λειτουργίας της ελεύθερης οικονομίας και στηρίζεται στο δικαίωμα της επιλογής από τα συμμετέχοντα σε αυτήν άτομα και επιχειρήσεις σε αντίθεση με το σοσιαλιστικό σύστημα οργάνωσης της οικονομίας, όπου η κεντρική προγραμματίζουσα αρχή αποφασίζει κατά το δοκούν για τα αγαθά που θα παραχθούν, τις ποσότητες, τις μεθόδους παραγωγής και τον τρόπο διανομής.

Στο πρακτικό μέρος, στις σύγχρονες μορφές οργάνωσης και κατά γενικό κανόνα μπορούμε να πούμε ότι ο μηχανισμός της αγοράς και ο προγραμματισμός συμπληρώνονται αντίστοιχα υπό ρυθμιστικών παρεμβάσεων αφενός και ελευθερίας εκφράσεως προτιμήσεων αφετέρου.